sobota, 30 października 2010

15-sekundowa prezentacja

Powiedz w 15 sekund wszystko, co powinienem wiedzieć o Twoim produkcie, usłudze lub wydarzeniu. Jakie przyniesie to korzyści moim słuchaczom lub widzom?

Gotowy do startu?

Tylko nie mów, że to niemożliwe. Skoro potrafisz napisać dobrą informację prasową, dlaczego miałbyś mieć kłopot z 15-sekundową prezentacją?

Jak w dobrej informacji prasowej Twoja 15-sekundowa propozycja musi zaczynać się od ciekawego wprowadzenia. Dla dziennikarzy radiowych i telewizyjnych tym wprowadzeniem może być tytuł książki, którą promujesz lub zdanie przypominające tytuł z pierwszej strony popularnego dziennika.

Tytuł

Ludzie mediów potrafią docenić chwytliwe, przekonujące, frapujące, dowcipne wprowadzenie:

1. Skarb odkopany na strychu!

2. Mieszka w wymarzonym domu za psie pieniądze!

3. Matura w dwa lata!

4. Dzieciaki pokażą nam więcej tej jesieni!

5. Twój samochód da Ci największe odliczenie od podatku!

6. Wymarzone prezenty dla dzieci za 5 złotych!

7. Perły, na które Ciebie stać!

8. Profesor z Opola dokopał się do Afryki!

Fakty

Teraz podaj producentowi/wydawcy tylko najważniejsze informacje dotyczące proponowanego tematu:

1. Gospodyni domowa z Opola Pola Nowak umieści na aukcji w Internecie starocie z Twojego strychu, posprząta też w piwnicy i wyśle pieniądze na Twoje konto.

2. Emerytowany doradca finansowy Jan Kredyt z Poznania kupuje dom Twoich marzeń jako inwestycję i wynajmuje Ci po kosztach utrzymania.

3. Doświadczony nauczyciel z Wrocławia Zygmunt Zegarek twierdzi, że uczniowie tracą pół roku nauki w gimnazjum na niepotrzebne zajęcia. Większość może rozpocząć studia już w wieku 16 lat.

4. Znany w całej Europie projektant mody Jan J. Janek z Warszawy pokazuje jak amerykańscy dyktatorzy mody szukają nowych klientów wśród dzieci, aby zwiększyć obroty. Jesienią lansują odkryte brzuchy u 8-12-latków!

5. Czołowy sprzedawca samochodów Piotr Komisarek z Krakowa pokazuje jak przekazać stare auto na cel dobroczynny i odpisać sobie to od podatku zamiast tracić na transakcji w komisie.

6. Przedsiębiorcza klientka Krystyna Pieniążek z Katowic demonstruje 99 zabawek, gier i elektronicznych gadżetów za nie więcej niż 5 złotych, za które dzieci Ciebie pokochają.

7. Jubiler z Gdańska Sebastian Srebro pokazuje prawdziwe diamenty za mniej niż 500 złotych.

8. Profesor Uniwersytetu Opolskiego Bronisław Bębenek odkrywa stare afrykańskie wyroby garncarskie w nieczynnym kamieniołomie na południe od Opola.

Ludzie i rekwizyty

Następnie powiedz producentowi i/lub wydawcy jakie eksponaty i rekwizyty możesz przynieść lub ludzi, których możesz przyprowadzić do studia:

1. Zdjęcia dziesięciu starych przedmiotów znalezionych na strychu, z których każdy sprzedano za ponad 200 złotych.

2. Duże kolorowe makiety domów wynajętych nie dla zysku.

3. Dwóch 16-latków, którzy z powodzeniem studiują na wyższych uczelniach.

4. Pokaz mody "na żywo".

5. 25-letni samochód, dzięki któremu udało się uzyskać zwrot podatku w wysokości 2,500 złotych.

6. Trzydzieści atrakcyjnych zabawek za mniej niż 5 złotych.

7. Perły i diamenty na każdą kieszeń robią imponujące wrażenie.

8. Stare wyroby garncarskie i archeolog z wybitnym poczuciem humoru.

Dlaczego

Teraz wytłumacz producentowi dlaczego widzom spodoba się ten temat:

1. Pokazy starych samochodów, aukcje staroci, pchle targi cieszą się ogromnym zainteresowaniem. Któż nie lubi wracać do czasów kiedy był młodszy?

2. Na rynku coraz więcej ofert sprzedaży domów, ale brakuje wolnej gotówki na ich kupno.

3. Każdy rodzic chce zwiększyć efektywność edukacji dziecka i zapewnić mu najlepszy start w życiu.

4. Nic bardziej nie przyciąga uwagi widzów niż pokaz mody, ale ta prezentacja ostrzega rodziców, że ich dzieci są przedmiotem działań marketingowych i być może będą pokazywać za dużo jak na swój wiek i porę roku.

5. Kto nie chce zapłacić mniejszego podatku lub skorzystać z ulgi? Finanse osobiste to gorący temat nie tylko w tym roku.

6. Wydatki na prezenty wymykają się kontroli i rodzice potrzebują sensownej i oryginalnej inspiracji jak kupować prezenty.

7. Czy diamenty i perły pokazywane w filmach są prawdziwe? Dlaczego wyglądają lepiej niż prawdziwe? Jubiler pokaże kamienie, które robią największe wrażenie.

8. To nie tylko skorupy znalezione w dziurze. To duże odkrycie, to fragment naszej historii; ktoś kiedyś je lepił, ktoś z nich korzystał, ktoś gotował potrawy, itd.

Jak widzisz, Twoją 15-sekundową prezentację tworzy kilka przebojowych zdań. Żeby ją wzmocnić, napisz wszystko na papierze i połącz zgrabnymi spójnikami.

Konkluzja

Aby zrobić dobre wrażenie na reporterze, wybierz zachowania, które są akceptowane (entuzjazm, pasja, energia, obrazowość) i zrezygnuj z zachowań, które są odrzucane (zagadkowy wyraz twarzy, zbyt szybkie mówienie, operowanie ogólnikami). To wymaga treningu dłuższego niż 15 sekund.

środa, 27 października 2010

Telewizyjny wywiad na żywo

Telewizyjny wywiad na żywo uważany jest za najbardziej stresujący rodzaj kontaktu z drugim człowiekiem. Słyszę o tym od uczestników naszych szkoleń medialnych – podobnie mówią początkujący dziennikarze :-)

Wywiad na żywo mimo kilku wad (stres, ograniczony czas: od 2 do 4 minut, brak możliwości usunięcia niefortunnego zdania) ma także jeden ogromny atut: daje możliwość bezpośredniego kontaktu z widzami – bezpośredniego, czyli nie podlegającego ingerencji dziennikarza.

Oto dziesięć porad jak przeżyć wywiad na żywo:

1. Poznaj styl pracy dziennikarza.

Trudno o udany wywiad bez poznania osobowości i stylu pracy (modus operandi) dziennikarza. Każdy pracuje trochę inaczej. Musisz umieć rozpoznawać taktykę dziennikarza i dostosować się do niej. Obserwuj go w pracy – włącz telewizor. Rób notatki.

2. Mów do rzeczy i do ludzi.

W przekazie słownym nie widać znaków interpunkcyjnych: kropek, przecinków, średników, wykrzykników, znaków zapytania, itp. Słowa otrzymują kształt dzięki intonacji, pauzie i akcencie. Kiedy powiesz coś ważnego, zatrzymaj się na trzy sekundy, żeby dać słuchaczom czas na przetworzenie i zapamiętanie informacji. Używaj wyrażeń w rodzaju "Najważniejsze jest, żeby..." lub "Naszym priorytetem jest, żeby..." lub "Sukces zależy od..." Takie zwroty ułatwiają przyswojenie kluczowych przekazów.

3. Udzielaj pełnych odpowiedzi.

Im dłużej mówisz, tym mniej pytań zada dziennikarz. Udzielając odpowiedzi pamiętaj, żeby przekazane informacje zostały umieszczone w kontekście umożliwiającym ich zrozumienie. W typowym wywiadzie telewizyjnym odpowiedź nie powinna przekroczyć 40 sekund: 25% tego czasu (10 sekund) należy przeznaczyć na odpowiedź na pytanie dziennikarza, 75% (30sekund) na własne komunikaty.

4. Odpowiadaj na wszystkie pytania.

Wyrażając zgodę na wywiad, zgadzasz się jednocześnie odpowiedzieć na wszystkie pytania reportera. Nie oznacza to jednak, że musisz odpowiedzieć na każde pytanie zgodnie z oczekiwaniem dziennikarza lub w zakresie jakiego od Ciebie oczekuje. "Nie wiem" jest jak najbardziej stosowne kiedy nie znasz odpowiedzi. "Bez komentarza" nigdy nie brzmi dobrze. Najlepsza odpowiedź to taka, w której bezpośrednio odnosisz się do pytania dziennikarza i zaraz potem przechodzisz do jednego z kluczowych punktów.

5. Ignoruj plotki.

Doświadczeni dziennikarze wiedzą jak sprowokować rozmówcę do niekontrolowanej reakcji. To nieetyczne, ale się zdarza. W czasie rozmowy, najczęściej na początku, dziennikarz może być nienaturalnie przymilny. Uważaj! To tylko poza – za chwilę możesz usłyszeć niesmaczną plotkę lub skandaliczny komentarz. "I co pan na to?" Plotka to tylko plotka – nie musisz się do niej odnosić bezpośrednio. Odrażający komentarz? Im bardziej elegancko go skomentujesz, tym większe zrobisz wrażenie. Pamiętaj, że wywiad ma służyć Tobie i Twojej sprawie... nie dziennikarzowi i poprawieniu jego dobrego samopoczucia.

6. Nie powtarzaj negatywnych słów i wyrażeń.

W normalnej konwersacji mamy zwyczaj odnosić się bezpośrednio do tego, co usłyszeliśmy. "Czy nie obawiasz się, że...?" "Nie, nie obawiam się..." Wywiad na żywo rządzi się innymi prawami. Negatywne słowo wypowiedziane przez dziennikarza i powtórzone przez Ciebie staje się TWOIM słowem. Nikt nie zapamięta pytania dziennikarza, ale wszyscy zapamiętają Twoją wypowiedź.

7. Liczy się zachowanie i postawa.

Widzowie zapamiętają 10% z tego, co powiesz, ale w ich pamięci na długo pozostanie wrażenie jakie zrobiłeś. Dłużej będą pamiętać to, co zobaczyli od tego, co usłyszeli. Dlatego dbaj o dobre maniery, stosowne do sytuacji w jakiej występujesz. Jeżeli przedstawiasz nowy produkt, promieniuj entuzjazmem. Kiedy komentujesz kryzys pokaż powściągliwość, troskę i skupienie.

8. Nie kłóć się na wizji.

Nigdy nie przypominaj dziennikarzowi błędów jakie popełnił on lub jego kolega w przeszłości. Nie spieraj się. Nie trać panowania nad sobą i tym, co mówisz. Jeżeli dziennikarz przerwie Ci w połowie zdania, to nie dlatego, że jest źle wychowany, ale pokazuje, że nie jest zadowolony z odpowiedzi – prowokuje tym samym do zmiany treści. Rozwiązanie: mów bardziej rzeczowo i na temat.

9. Trzymaj ego na wodzy.

Nie popisuj się wiedzą. Nie pozwalaj sobie na dygresje odbiegające od głównego nurtu rozmowy. Odpowiadaj tylko na pytania, które zostały jasno zadane. Nie odpowiadaj pytaniem na pytanie. Pamiętaj o głównym celu Twojej obecności w studiu.

10. Kontroluj upływ czasu.

Telewizja i radio są niewolnikami czasu. W wywiadzie na żywo masz do dyspozycji ograniczoną liczbę minut. Sprawdź przed rozpoczęciem rozmowy ile potrwa rozmowa i czy zaplanowane są także wypowiedzi innych osób. W punkcie 3. mówiłem o kompletnych odpowiedziach. Pełne odpowiedzi mogą być zwięzłe. Jeżeli będziesz mówił rozwlekle reporter może wejść Ci w słowo. Kiedy dziennikarz nie pozwala skończyć myśli, nie przekrzykuj się z nim, bo odbiorca nic z tego nie zrozumie. Jeśli chcesz coś dodać, powiedz: "Powiem o tym za chwilę, teraz dokończę odpowiedź, bo to ważna informacja."

Konkluzja

Dziennikarz przeprowadzający wywiad stara się jak najlepiej wykonywać swoją pracę polegającą na zadawaniu pytań i egzekwowaniu ciekawych odpowiedzi.

W Twoim interesie leży powiedzieć tylko to, co jest dla Ciebie istotne i dopiero w drugiej kolejności to, co za ważne uzna dziennikarz. A najlepiej tak poprowadź wywiad, żeby dziennikarz uznał, że to są te same rzeczy.

sobota, 23 października 2010

Partacze wywiadów

"Ile kosztuje napisanie pozytywnego artykułu o naszej firmie?", "Przykro mi, ale rozmawiamy na ten temat tylko z dziennikarzami pracującymi dla tytułów krajowych.", "Przed jutrzejszą konferencją prasową chciałbym wiedzieć jak pan wygląda, więc czy może pan ocenić swój wygląd na skali od 1 do 10?", itp., itd.

Pierwsze wrażenie w kontakcie z dziennikarzem. Miałeś kiedyś szansę na drugie pierwsze wrażenie?

Rozmawiałem z setkami przedsiębiorców przygotowując materiały dla radia i telewizji. Więcej niż kilku robiło wszystko, aby zostawić jak najgorsze wrażenie - od przyjścia na radiowy wywiad nadawany na żywo 10 minut po czasie po czytanie na antenie własnych wierszy z młodości. Jedna pani przyszła na wywiad do... innej rozgłośni.

Może nie lubią mediów. Może opinia eksperta w branży nie jest dla nich ważna. Może mają za dużo pracy i nie interesują ich kontakty z nowymi klientami.

Jeżeli należysz do tej grupy i reporter poprosi Ciebie o rozmowę, następujące metody odstraszą nawet największego twardziela - pod warunkiem oczywiście jest Twoim celem jest spartaczenie wywiadu.

1. Odrzuć propozycję wywiadu.

Odrzuć propozycję rozmowy lub nie odpowiadaj na zaproszenie - wystarczy, że nie oddzwonisz. Następnie napisz do redakcji list z pretensjami, że reporter napisał nieprawdę na Twój temat lub pominął istotne szczegóły.

Żądaj przeprosin i narzekaj na upadek dziennikarskiej etykiety. Powtarzaj bez końca: hieny, paparazzi, oszuści...

2. To jest na naszej stronie WWW.

Powiedz dziennikarzowi, że wszystkie informacje, o które prosi, znajdują się w Internecie i odłóż słuchawkę.

Okaż złość kiedy w artykule znajdą się wyłącznie suche dane o Twojej firmie i mnóstwo ciekawych cytatów o konkurencji. Wydawcy nie płacą dziennikarzom za kompilacje zebrane ze stron WWW - to jest praca dla archiwisty.

Zabawne, że w tym zalewie informacji nadal lubimy widzieć w tekście wypowiedzi żywych ludzi.

3. Ingeruj w treść artykułu.

Wpadaj w furię, gdy dziennikarz odmówi korekty tekstu. Kolejna śmieszna rzecz. Czytelnicy przecież lubią obiektywne artykuły.

Jeżeli uda Ci się przekonać dziennikarza do wglądu w treść artykułu, przeredaguj go, dodaj wiele pozytywnych przymiotników o sobie, firmie i produktach.

Jeśli artykuł się nie ukaże, powiedz, że dziennikarz był amatorem, który po prostu marnował Twój czas.

4. Cedź słowa.

Bądź oszczędny w słowach - najlepiej odpowiadaj na pytania jednym słowem. Urodziłeś się z wyliczoną liczbą słów, które wypowiesz w ciągu życia i nie zamierzasz tracić części tego kapitału z okazji wywiadu.

Daruj sobie barwne anegdoty. Mów "nie", kiedy dziennikarz pyta czy masz jeszcze coś do dodania. Do bólu powtarzaj trudne do zrozumienia terminy techniczne.

Narzekaj później, że artykuł był nudny jak flaki z olejem i nie pokazał barwnie istoty tego, czym się zajmujesz. Możesz dodać z sarkazmem, "Mój sąsiad nic z tego nie zrozumiał."

5. Walcz do upadłego o swoje prawa.

Zgódź się na wywiad pod warunkiem, że wydawca i dziennikarz podzielą się honorarium. Negocjuj prawa autorskie. Sprzeczaj się z wydawcą i odmów podpisania jakiejkolwiek umowy.

Jeżeli jednak w końcu przyjmiesz jakiś dokument do podpisania, wykreśl paragrafy, które Ci się nie podobają i zastąp je własnymi. Zagroź sankcjami prawnymi.

Targuj się aż do terminu oddania artykułu do druku. To Ty wiesz jak pisze się dobre teksty!

Jeżeli nie dojdzie do publikacji, mów wszystkim, że jak lew walczyłeś o swoje prawa z chciwym wydawcą i dziennikarzem.

6. Promocja przez kieszeń.

"Myślę, że może pan to w wolnej chwili bezpłatnie wypróbować." Przekupuj dziennikarzy. Nawet jeżeli Twój produkt jest rzeczywiście tak dobry jak go zachwalasz. Jest taki, prawda?.

Dziennikarze są źli - nieprofesjonalni, niekompetentni, nieobiektywni i zawsze potrzebują drobnej pomocy (bez urazy...). Jeżeli nie otrzymają prezentu, nigdy nie przeczytasz swego nazwiska w artykule w pozytywnym kontekście.

Właśnie sobie przypomniałeś, że musisz zamówić nową partię firmowych długopisów i kalendarzy :-)

7. Jesteś taką dynamiczną i romantyczną postacią.

Dziennikarz zrobił z Ciebie nudnego i ponurego osobnika. Być może trochę przypominasz wyglądem Szpiega z Krainy Deszczowców, ale przecież każdy wie, że w środku jesteś 100-procentowym Supermanem.

Dobry dziennikarz też powinien o tym wiedzieć!

Jeżeli spotkałeś się z zachowaniem, którego nie ma w moim zestawie, napisz o tym w komentarzu.

środa, 20 października 2010

Reporter, redaktor i felietonista

Reporterzy zbierają fakty i piszą artykuły. Redaktorzy pilnują terminów, poprawiają teksty i decydują co pójdzie do druku. Felietoniści komentują.

Każdy może być reporterem, nie każdy redaktorem i tylko nieliczni mogą pisać felietony.

Reporter obserwuje świat i zadaje pytania. Wszystko co robi polega na pytaniu. Jego zawodowe życie jest ciągłym pytaniem: co, kto, gdzie, kiedy, jak, dlaczego?

Redaktor porządkuje odpowiedzi na pytania reportera, szuka powiązań i rozwiązań. Zamawia materiały u reportera, dzieli odpowiedzialność za efekty pracy i dba o jego rozwój zawodowy.

Felietonista z kolei komentuje fakty, przepuszcza je przez pryzmat własnego życiowego doświadczenia i prezentuje je z innego punktu widzenia.

Reporter zbiera informacje na temat wydarzenia, które interesuje opinię publiczną i następnie przedstawia efekty swej pracy w formie "nadającej się do lektury". Artykuł powinien być bezstronny i wyważony. Reporterzy mają swoje specjalizacje, na przykład, polityka, biznes, ekologia, edukacja, itp.

Czasem reporterzy zbierają tylko materiały, ale nie piszą artykułów. Na przykład, reporter przekazuje przez telefon koledze w newsroomie informacje z miejsca zdarzenia; ten pisze na ich podstawie tekst i po zatwierdzeniu przez redaktora natychmiast umieszcza artykuł na witrynie w Internecie.

Redaktor ma wiele zadań. Zwykle należy do nich organizowanie pracy reporterów, wybór tematu do wydania, redagowanie (poprawianie) tekstów reporterów, decydowanie o miejscu umieszczenia gotowego artykułu w gazecie, dobór tytułu, wybór zdjęć i ilustracji. W większych gazetach z rozbudowanymi działami tematycznymi (polityka, sprawy międzynarodowe, gospodarka, prawo, kultura, rozrywka, sport) każdy dział ma swego redaktora odpowiedzialnego za dobór treści.

Felietonista przedstawia poglądy - zwykle swoje. To, że prezentuje osobiste i czasem bardzo subiektywne opinie wcale nie zwalnia go z obowiązku trzymania się faktów. Kiedy pisze, że coś wydarzyło się określonego dnia lub konkretna liczba osób zmarła z powodu mrozów, to ma obowiązek sprawdzić prawdziwość tej informacji. To samo dotyczy cytatów.

Felietonista może być ostry, cierpki, zabawny, radosny, wściekły, złośliwy i jaki tylko chce, ale nie wolno mu używać wulgarnych i obraźliwych słów. Jego teksty też są zatwierdzane przez redaktora, ale tematy komentarzy wybiera według własnego uznania - pisze co chce, pod warunkiem, że jest to zgodne z polityką informacyjną gazety (jeżeli gazeta ma taką politykę) i ogólnie rozumianym dobrym smakiem.

Felietony nie muszą być obiektywne i wyważone - właściwie z natury takie być nie powinny. Felietonista może przedstawiać każdy ciekawy punkt widzenia - im ostrzej, mocniej i bardziej dowcipnie, tym lepiej dla niego, gazety i czytelnika.

Kto jest Twoim ulubionym reporterem, redaktorem lub felietonistą? Dlaczego? Napisz o tym w komentarzu.

sobota, 16 października 2010

21 dziennikarskich pytań - część 2/2

W pierwszej części podałem 10 typowych pytań reportera. Pisałem, że dziennikarz do wywiadu z Tobą na pewno się przygotuje. Przeczyta wcześniejsze wywiady, zapozna się z ulubionymi zwrotami i metodami unikania odpowiedzi na niewygodne pytania. Radziłem, że Ty też powinieneś odrobić swoją pracę domową.

Dziś kolej na 11 następnych pytań i sugestie jak odpowiedzieć.

1. Trzy lata temu w wywiadzie dla naszej gazety mówił Pan, że to nie może się wydarzyć. Dlaczego Pan tak sądził?

Reporterzy wiedzą, że najlepsze pytanie to takie, na które znają odpowiedź. W zależności od celu wywiadu mogą bardzo długo się do niego przygotowywać i szukać wcześniejszych wypowiedzi na różne tematy. Dotyczy to wycinków prasowych, wyroków sądowych, raportów policyjnych i informacji z agencji rządowych. Jeżeli trzy lata temu powiedziałeś coś głupiego i czegoś to Ciebie nauczyło, powiedz jak do tego doszedłeś.

2. Czy mogę zobaczyć raport o skargach na urzędników, który leży na Pana biurku?

Jeżeli spotykasz się z dziennikarzem w swoim biurze, usuń z biurka wszystkie dokumenty, których nie chcesz pokazać dziennikarzowi. Dotyczy to poufnych sprawozdań, stert papierów i innych materiałów, o które może zapytać. Niektórzy reporterzy umieją czytać do góry nogami. Dziwne, bo dotyczy to tylko poufnych dokumentów :-)

3. Kto może mi to wytłumaczyć, jeśli nie Pan?

Uwaga: Reporter chce pociągnąć Cię za język. Jeżeli stwierdzasz, że nie możesz odpowiedzieć na pytanie, ponieważ dotyczy spraw poufnych, zastrzeżonych, tajemnicy handlowej lub po prostu nie jesteś do tego upoważniony, to nie Ty masz problem, ale reporter. Pamiętaj jednak, aby nigdy nie używać określenia "bez komentarza". Jeżeli nie możesz skomentować, wyjaśnij dlaczego i spróbuj skierować dziennikarza pod właściwy adres.

4. Czy może Pan podać przykład?

Gdy wygłaszasz ważną opinię, miej na podorędziu przykład, który ją uprawomocni – aktualny, wiarygodny i sugestywny. Dobry przykład na pewno będzie wykorzystany w mediach.

5. Czy może Pan to udowodnić?

Przygotowując się do wywiadu, zadbaj o dowody dla swoich argumentów. Tym dowodem może być konkretne źródło informacji. Nigdy – pod żadnym pozorem – nie mów, że możesz jednoznacznie udowodnić coś na co nie masz obiektywnych i przekonujących dowodów. Reporter jest gotów pójść tropem informacji, pokazać, że się mylisz i napisać o tym w gazecie.

6. A co jeśli sytuacja się pogorszy? Czy będziecie zwalniać pracowników?

Uważaj na wyrażenie "A co jeśli...". Nigdy nie spekuluj. Coś co raz pojawi się w druku może wrócić do Ciebie w dowolnym momencie. Powiedz, "Nie chcę spekulować na żaden temat. W dodatku, jest jeszcze wiele innych czynników, które trzeba wziąć pod uwagę przed taką decyzją."

7. Czy mogę poprosić o numer prywatny w przypadku, gdybym musiał potwierdzić niektóre informacje i miałbym jakieś wątpliwości?

Daj numer telefonu. Jeśli numer jest zastrzeżony i możesz zaufać reporterowi, również powiedz: TAK. Jeżeli jest inaczej, zaoferuj, że zadzwonisz do redakcji o umówionej porze i odpowiesz na dodatkowe pytania.

8. Czy ma Pan zdjęcie, które możemy wykorzystać w artykule?

Miej pod ręką zdjęcie wykonane przez zawodowego fotografa. Najlepiej formatu pocztówkowego. Jeśli nie masz takiego, może się zdarzyć, że redakcyjny fotograf będzie chciał się z Tobą spotkać, na przykład po nieprzespanej nocy albo kiedy Twoja fryzura będzie "w rozsypce". Życie pokazuje, że telefon zadzwoni właśnie wtedy.

9. Wiem, że to może być dla Pana krępujące, ale co by Pan mi powiedział tak w zaufaniu?

UWAGA! Jeśli powiesz coś "w zaufaniu" (czyli "nie do druku") reporterowi, do którego nie masz zaufania, Twoja reputacja może być wystawiona na ciężką próbę. Doświadczeni reporterzy będą Ciebie przekonywać jak ważna jest to informacja i namawiać do zgody na publikację. Jeśli nie całej, to chociaż fragmentu.

Może się zdarzyć, że chcesz zakomunikować reporterowi coś, co się dopiero wydarzy i chcesz go przygotować do tego wydarzenia. Rozmawiasz wtedy z dziennikarzem "nie do druku" i ustalasz termin embarga. Możesz tak postąpić tylko w sytuacji, gdy obdarzasz dziennikarza absolutnym zaufaniem. Znasz takiego?

10. Kto może powiedzieć mi więcej na ten temat?

Bądź pomocny we wskazaniu dodatkowych kontaktów. Jeśli podasz dwa lub trzy cenne adresy, reporter zapamięta Ciebie jako wartościowe źródło i na pewno wróci w przyszłości.

11. Czy mogę zadzwonić później, aby sprawdzić najważniejsze fakty i upewnić się, że cytaty wiernie oddają sens Pana wypowiedzi?

Hurrraaa! Jest bardzo prawdopodobne, że masz do czynienia z niedoświadczonym dziennikarzem, który bardzo dba o wierność faktom. Tak! Podaj numer kontaktowy (telefon komórkowy), żeby zawsze mógł Ciebie szybko znaleźć.

środa, 13 października 2010

21 dziennikarskich pytań - część 1/2

Porucznik Columbo najtrudniejsze pytanie zadawał tuż przed wyjściem. Czasem nawet specjalnie wracał. Jego biedna ofiara myślała, że już po wszystkim, a tu taka niespodzianka :-(

Dziennikarz do rozmowy z Tobą na pewno się przygotuje. Przeczyta wcześniejsze wywiady, zapozna się z ulubionymi zwrotami i metodami unikania odpowiedzi na niewygodne pytania.

Dobrze jeśli przed wywiadem też odrobisz swoją pracę domową.

W pierwszej części 10 pytań, które może zadać reporter i porady jak odpowiedzieć:

1. Nazwisko, stanowisko, numer kołnierzyka :-)

Na początku wywiadu reporter może poprosić o podstawowe informacje identyfikacyjne w zależności od tego, czego dotyczy rozmowa. Robi to nie tylko, żeby dowiedzieć się z kim rozmawia, ale także, aby wysondować jaką jesteś osobą. Czy odpowiadasz krótko? Czy zastanawiasz się przed odpowiedzią? Czy sam zadajesz pytania sprawdzające? Czy się denerwujesz już na samym początku? Jeśli tak, dlaczego?

Ta część rozmowy przypomina rozłożenie pionków na szachownicy. Jeśli zrobisz to fachowo, reporter zobaczy w Tobie osobę, która zna reguły medialnej gry.

2. Czy mogę włączyć dyktafon?

Nagranie rozmowy jest na Twoją korzyść. Reporter będzie mógł wiernie Ciebie cytować i sprawdzić podane fakty. Warto też zadbać o własną kopię. Nawet, jeśli zapomnisz włączyć swój dyktafon, sam jego widok na stole czyni cuda. Naprawdę!

3. Co się wtedy czuje?

Co czułeś, kiedy setki ludzi wyskakiwały z najwyższych pięter płonącego wieżowca? Co się czuje po skreśleniu z listy kandydatów na ważne stanowisko? Jakie to uczucie być wybranym Obywatelem nr 1 Miasta?

Jakie to uczucie? To chyba najczęściej zadawane pytanie zarówno w krytycznej jak i pozytywnej sytuacji. Uwaga! Twoja odpowiedź bardzo prawdopodobnie będzie wykorzystana i zacytowana. Media kochają emocje - lubią kiedy się o nich mówi i opisuje. Kto lepiej może wyrazić emocje jak nie osoby, które są/były uczestnikami zdarzeń? Jeżeli trudno jest Ci przypomnieć sobie uczucia, o które pyta reporter, powiedz po prostu: "Nie pamiętam." To też ma emocjonalny wydźwięk.

4. Jaki największy błąd popełnił Pan w życiu? Czego on Pana nauczył?

Nie okazuj zakłopotania takim pytaniem. Każdy kiedyś zrobił jakiś błąd. Bądź przygotowany na takie pytanie i przemyśl odpowiedź. Jeśli nie jesteś pewny czy dobrze zrozumiałeś pytanie powtórz je własnymi słowami i zapytaj reportera czy właśnie to miał na myśli.

Media uwielbiają radzić czytelnikom jak unikać błędów popełnianych przez innych. Zamiast opisać błąd, lepiej zrobisz, gdy wyjaśnisz co zrobić, aby Twój odbiorca go nie powtórzył. Zyskasz zrozumienie dziennikarza i wdzięczność jego czytelnika.

5. Jakiej porady może Pan udzielić naszych czytelnikom/widzom/słuchaczom?

To pytanie pozwala Ci zaistnieć jako ekspert w swojej dziedzinie. Nigdy w życiu nie mów reporterowi, że nie udzielasz darmowych porad. Nawet nie myśl o tym. Chyba, że chcesz, żeby już nigdy do Ciebie nie zadzwonił.

6. Skąd Pan o tym wie?

Dobrzy reporterzy często zadają to pytanie, ponieważ chcą wiedzieć skąd czerpiesz wiadomości. Twoja odpowiedź daje im możliwość sprawdzenia informacji w innym źródle.

7. Kto jest Pana osobistym bohaterem?

To popularne pytanie dodaje rumieńców każdemu wywiadowi. Reporter nie oczekuje, że podasz nazwisko sławnej osoby. To niewinne pytanie pozwala lepiej poznać Ciebie prywatnie. Tym bohaterem może być wujek lub nauczyciel, który pomógł Ci w trudnym okresie życia. Może też być osoba, której nigdy osobiście nie spotkałeś.

8. Jakie było Pana dzieciństwo?

Reporterzy lubią zadawać to pytanie, ponieważ w odpowiedzi znajdują początek do artykułu. Na przykład, gdy prezes banku mówi, że jego ośmioro rodzeństwa musiało pracować dorywczo i doda, że to pozwoliło mu nauczyć się szacunku dla pieniędzy, dziennikarz może to uznać za intrygujący początek opowieści.

9. Co to za figurka na Pana biurku? Czy to jest dzieło sztuki?

Dziennikarze zawsze szukają "smaczków." Przyglądają się meblom, szczegółom wyposażenia, ozdobom, ornamentom, itp. Szukają punktu zaczepienia, który powie coś o charakterze rozmówcy. Odpowiedz na pytanie, jeśli nie jest dla Ciebie kłopotliwe. Jeżeli jest inaczej, pozbądź się zawczasu wszelkich krępujących pretekstów. Dotyczy to także nieprzeczytanych książek w biblioteczce :-)

10. Co powiedzą mi o Panu znajomi i koledzy z pracy?

Uwaga. Nigdy nie spekuluj. Jeśli powiesz, że wszyscy uważają Ciebie za wzorowego szefa i wspaniałego kompana, a reporter uzyska jedną krytyczną wypowiedź (oczywiście anonimową) wyjdziesz na głupka. Najlepsza odpowiedź: "Nie wiem. Proszę ich o to zapytać."

W następnym odcinku kolejne 11 dziennikarskich pytań i propozycje jak na nie odpowiedzieć.

piątek, 8 października 2010

Halo! Tu radiowy talk show!

Znajomy dziennikarz prowadzi poranną audycję w lokalnym radiu. Kiedy go zapytałem czego oczekuje od swoich rozmówców po sekundzie namysłu odpowiedział: "Kontrowersyjna wypowiedź zawsze zwiększa słuchalność."

Ostry, dosadny i przewrotny komentarz jest znakomitym sposobem zdobycia rozgłosu. Jednak większość ludzi unika tej metody, a szczególnie kobiety. Na poparcie tej tezy gotów jestem zaryzykować krótki test:

1. Jeżeli Twoja organizacja zdecydowała, że nie będzie rozmawiać z mediami:

A. Podporządkowujesz się.
B. Buntujesz się.

2. Skromność daje poczucie bezpieczeństwa i świadczy o rozsądku.

A. To oczywiste.
B. W żadnym wypadku!

3. Nadmierna obecność w mediach szkodzi organizacji.

A. Prawda.
B. Nigdy nas za dużo w mediach.

Z naszych doświadczeń wynika, że kobiety raczej skłonne są wybierać wariant A, a mężczyźni B.

Kobietę trudniej jest przekonać do występu przed mikrofonem i kamerą. Mężczyźni częściej też decydują się na udział w szkoleniach medialnych i treningach rzeczników prasowych. Wiedzą, że w potocznym mniemaniu ekspert występujący w radiu lub udzielający wywiadu gazecie jest bardziej kompetentny od tego, który nie został zaproszony do rozmowy.

Jaka jest inna cecha poszukiwana wśród gości, którzy chcą zdobyć uznanie słuchaczy i wdzięczność redaktorów?

Energia i entuzjazm.

Energia i entuzjazm uczynią nawet z banalnego i nudnego tematu pasjonujący wywód. Gość, który mówi z zapałem, automatycznie zmusza do bardziej uważnego słuchania.

Za minutę antena

Przygotowanie do występu w radiowym talk show przypomina proces opracowania informacji prasowej lub propozycji tematu. Potrzebny jest temat i oryginalne podejście.

Oto 10 wskazówek co zrobić, aby radiowy występ zaliczyć do sukcesów:

1. Przygotuj dokumentację i elektroniczną teczkę prasową.

Umieść na firmowej stronie WWW wszystkie informacje, które wytłumaczą kim jesteś i dlaczego chcesz wystąpić w audycji. Dodaj listę proponowanych pytań, życiorys, próbki produktu, interesujące (i zabawne!) fakty, łatwy do zapamiętania telefon kontaktowy. Prowadzący program i producent muszą mieć pewność, że rozmawiają z wiarygodną osobą - samo stwierdzenie, że jesteś ekspertem w wybranej dziedzinie to za mało.

2. Posłuchaj kilku audycji z udziałem innych gości.

Nic bardziej nie zmniejsza Twoich szans na pozytywny odzew redakcji niż propozycja tematu, który skrajnie różni się od profilu i stylu audycji, w której chcesz wystąpić.

3. Wykorzystuj doświadczenie.

Każdemu producentowi radiowemu cierpnie skóra na samą myśl co stanie się, gdy po włączeniu mikrofonu zaproszony gość z powodu tremy nie będzie w stanie wypowiedzieć ani jednego sensownego zdania. Jeżeli potrafisz udowodnić swoje wcześniejsze doświadczenia radiowe lub występy publiczne, zrób to.

4. Dowiedz się jaka jest najlepsza pora do kontaktu telefonicznego z redakcją.

Propozycja występu w radiu przypomina każdą inną ofertę sprzedaży. Nie dzwoni się przecież do klientów, gdy nie mają czasu na rozmowę. Podobnie nie puka się do drzwi zamkniętego sklepu.

5. Wykorzystuj aktualne tematy.

Jeżeli propozycja tematu jest zbieżna z tym czym żyją media, szansa na pozytywną reakcję rośnie. Na przykład, jeżeli Twoja firma zwiększa sprzedaż i zatrudnienie w okresie recesji, możesz liczyć na zainteresowanie mediów.

6. Przedstaw rekomendację.

Możesz myśleć, że wspaniale wypadasz w mediach, ale czy jest ktoś kto powie to samo? "Jan Nowak przedstawił rewelacyjną prezentację o aktualnych trendach w bankowości na seminarium niezależnych inwestorów. Z niecierpliwością czekamy na kolejne spotkanie w styczniu o kredytach z banków europejskich."

7. Przetestuj prezentację propozycji.

Kiedy sądzisz, że jesteś gotowy do rozmowy z redakcją, przetestuj plan rozmowy ze znajomym lub kolegą z pracy. Jeżeli nie wywołasz entuzjazmu, możesz być pewny, że reakcja producenta talk show będzie podobna.

8. Najpierw zadzwoń, potem prześlij faks.

Niektórzy specjaliści PR radzą najpierw wysłać list i kontaktować się telefonicznie dzień lub dwa później. To dobra metoda, ale zauważyłem, że jeśli uda Ci się skontaktować bezpośrednio z producentem talk show, masz szansę "kuć żelazo póki gorące" jak również wykazać, że jesteś dobrym rozmówcą. Poczta głosowa i automatyczne sekretarki utrudniają skuteczny kontakt, ale zawsze warto spróbować. Jeżeli nie uda Ci się porozmawiać z żywą osobą, nagraj informację i wyślij faks.

9. Pokochaj swój pomysł.

Jeżeli sam nie kupujesz swoich produktów, nie licz, że zrobią to inni. Programy talk show potrzebują ciekawych gości i kontrowersyjnych tematów. Im bardziej jesteś przekonany do tematu/produktu/usługi, tym większa szansa, że Twój entuzjazm udzieli się redaktorowi.

10. Zrób to.

Bez ryzyka nie ma sukcesu. Wielu potencjalnych znakomitych gości talk show skończyło karierę na poziomie śpiewaka spod prysznica. Rewelacyjny temat i pasjonująca argumentacja, ale nikt o nich nie słyszał. Zaryzykuj, znajdź numer telefonu i zadzwoń. Co możesz usłyszeć? NIE, a może nawet TAK!

Teraz już wiesz co zrobić, kiedy usłyszysz w słuchawkach głos realizatora: "Uwaga! Wchodzimy."

środa, 6 października 2010

Moje wpadki... do kosza

W moim poprzednim życiu redaktora działu informacji przeczytałem tysiące depesz, komunikatów i informacji prasowych. Niektóre były jasno i klarownie zredagowane. Były też takie, których konstrukcja i zawiłość przypominały labirynt kreteński.

Teraz piszę informacje prasowe dla mediów. Niektóre trafiły do celu, inne wylądowały w koszu. Niestety, nie wszystkie w moim koszu.

Nikt nie ma patentu na 100% skuteczności - klucz do sukcesu leży w ciągłym próbowaniu i testowaniu.

Oto 30 błędów jakie zdarzyło mi się popełnić. Mea culpa.

1. brak sugestywnego tytułu

2. brak podtytułów

3. brak głównego wątku

4. brak opisu co zamierzam zrobić

5. brak wymienienia korzyści

6. brak dowodów osiągnięcia korzyści

7. brak mocnej gwarancji

8. brak specjalnej oferty

9. brak porównania z konkurencją

10. brak sposobu kontaktu, aby zadać pytania

11. brak rekomendacji znanych i cenionych osób

12. brak początkowego lub końcowego terminu przyjmowania zamówień

13. brak konwersacyjnego stylu

14. brak stylistycznej spójności

15. brak sugestywnych przymiotników

16. brak przekonujących wyrażeń

17. brak odwołania się do emocji!

18. brak zwięzłego i soczystego cytatu

19. brak podkreślenia lub wytłuszczenia kluczowych słów

20. brak spacji w tekście

21. brak wypunktowania

22. CAŁY TEKST NAPISANY DRUKOWANYMI LITERAMI

23. niejasna dokumentacja tematu

24. hermetyczny żargon

25. za długie zdania

26. za długie akapity

27. za długi tekst

28. za krótki tekst

29. za wysoka cena

30. za niska cena

Trudno popełnić te błędy w jednym tekście. Pisząc kolejną informację prasową porównaj swoją wersję z moją listą.

To, co napiszesz może przynieść Ci dużo pieniędzy. Masz 30 wyjątkowych okazji, żeby nie powtórzyć moich potknięć.

sobota, 2 października 2010

Chcesz wystąpić w telewizji?

Szybko... Opisz jeden z tematów wczorajszego głównego wydania "Wiadomości". Szybciutko...

To pierwsze zadanie na naszych treningach medialnych. Odpowiedź zazwyczaj jest taka sama. Jedna z sześciu osób pamięta wiadomość numer 1. Większość nie potrafi podać więcej niż jeden temat.

Wniosek: telewizyjne wiadomości są jak mydło - używamy codziennie, ale nie traktujemy go tak poważnie jak sądzą jego producenci. Wszyscy bierzemy informacyjny prysznic dla odświeżenia spojrzenia na świat.

Czego szukają producenci TV

Tematy, które najchętniej są "obsługiwane" przez telewizję można podzielić na pięć grup. Nie znajdziesz ich w żadnym podręczniku - dyktuje je po prostu instynkt reportera i wydawcy programu.

1. Polityka

Wszystko co dotyczy polityki na szczeblu gminy, regionu i kraju ma priorytet. Powiedz coś kontrowersyjnego, przedstaw oryginalne rozwiązanie, zakwestionuj obowiązującą procedurę, a telewizja to zauważy.

2. Problemy wielkich skupisk ludzkich

Wyboiste jezdnie, inwazja szczurów, wywóz śmieci, zanieczyszczenie środowiska, zabezpieczenie przeciwpowodziowe, przestępczość... Wszystkie inicjatywy, które służą rozwiązywaniu tych problemów mogą liczyć na zainteresowanie mediów. Na przykład, akcja sadzenia stu drzew w miejskim parku.

3. Edukacja i ochrona zdrowia

Pierwszy jest ważny, bo dotyczy naszych dzieci, a drugi wynika z wieku telewidzów; większość to ludzie w średnim wieku wykazujący większą troskę o zdrowie.

4. Sławne osoby

Ktoś kogo nie interesują tematy nr 1-3 zawsze będzie chciał wiedzieć dlaczego sławny aktor przyjechał do jego miasta, a ulubiony sportowiec nie odnowił kontraktu ze swoim klubem. Do tej samej kategorii można dodać informacje sportowe. W niektórych wydaniach lokalnych dzienników sport zajmuje nawet połowę czasu antenowego.

5. Nowość

Niektórzy twierdzą, że wszystko co nowe i oryginalne może być pokazane w telewizji. To nie do końca prawda. Tematy, których jedynym walorem jest oryginalność często budzą mieszane uczucia w newsroomach. Dziennikarze zastanawiają się dlaczego mają poświęcić im uwagę.

Ekipy TV pojawią się tylko tam, gdzie - jak wiedzą z doświadczenia - dzieje się coś przebojowego. Ludzie wskakujący do wypełnionego zielonym kisielem basenu w poszukiwaniu klucza, który uruchomi darmowy samochód to pomysł stary jak... motoryzacja, ale nadal zwabia telewizyjne wozy reporterskie.

Tysiąc słów w obrazie

Mimo że nie wszyscy się do tego głośno przyznają, nie ma medium bardziej wpływowego od telewizji. Każdy kto pojawi się w telewizyjnym okienku natychmiast staje się rozpoznawalny. Jeżeli powie coś wyjątkowego, może być nawet sławny :-)

Główne wydania "Wiadomości" lub "Faktów" są bardziej popularne od gazet, radia i Internetu.

Szukając rozgłosu dla organizacji, produktu lub idei nie możesz pominąć starań o zainteresowanie telewizji. Reklamy telewizyjne kosztują już dziesiątki tysięcy złotych za jednorazową emisję. Rozgłos w mediach - z drugiej strony - może być zadziwiająco łatwy.

Pierwsza i najważniejsza rzecz to uznanie podstawowej prawdy, że telewizja objaśnia świat za pomocą obrazu. Reporter lub prezenter naturalnie używa słów do przedstawienia tematu, ale wszyscy wiedzą, że w pamięci telewidza odciśnie się OBRAZ.

Jedno zdjęcie warte jest tysiąc słów. Dlatego planując wydarzenie zadbaj o atrakcyjną oprawę wizualną. W scenariuszu umieść punkt, który przykuje uwagę telewizji. Docenią to też fotoreporterzy.

Sto osób, które zbiorą się w miejskiej pływalni, aby przepłynąć dystans równy odległości do morza pod hasłem "Bliżej Bałtyku", maraton stu niepełnosprawnych zbierających pieniądze na wózki inwalidzkie, 1000 świec zapalonych w oknach 1 listopada - to obrazy, którym telewizja nie może się oprzeć.

Zanim wydawca wyśle ekipę do "obsługi tematu", dziennikarz musi wiedzieć co sfilmuje na miejscu zdarzenia. Sam opis tematu (znany jako gadające głowy) bez propozycji zdjęć to mało. Producent ożywia się, gdy usłyszy (i zobaczy w wyobraźni) co się będzie działo i co może sfilmować.

Wyobraź sobie, że w czasie brutalnej kampanii politycznej jej główni bohaterowie otrzymują zaproszenie do udziału w zapasach w mokrym błocie i zaproszenie jest... przyjęte. Nie ma ekipy telewizyjnej, która zlekceważy to "wydarzenie".

Przygotowanie do wywiadu

Występ w telewizji to dla wielu ogromny stres. Jak go zmniejszyć?

1. Przed wywiadem w telewizyjnym studiu poproś o wyłączenia monitora najbliżej Ciebie; dzięki temu nie będzie Ciebie kusić, żeby w czasie wywiadu kątem oka sprawdzać "jak wypadasz".

2. Jeżeli masz w uchu słuchawkę do odsłuchu, sprawdź czy "dobrze leży"; natychmiast poinformuj reżysera, jeśli słuchawka nie jest dobrze dopasowana i nie pozwala na swobodną wypowiedź.

3. Widzowie nie powinni oceniać Ciebie po wyglądzie, ale - niestety - jest inaczej.

4. Unikaj ubrań w paski; prążki migotają na ekranie i odwracają uwagę od tego, co mówisz.

5. Nie opieraj się o tył fotela; "jesteś" wtedy niższy i grubszy.

6. Nie siedź sztywno wyprostowany - wyglądasz na spiętego i zdenerwowanego.

7. Możesz lekko nachylić się w kierunku kamery (około 15 stopni); będziesz wyglądał na wyższego, szczuplejszego i bardziej pewnego siebie.

8. Kiedy pochylisz się do przodu, zniknie podwójny podbródek i uwydatni się linia szczęki.

9. Poruszając dłońmi nie zasłaniaj twarzy, nie opuszczaj ich poniżej klatki piersiowej i nie wykonuj gestów szerszych od ramion.

10. Jeżeli widzisz obok siebie mikrofon lub kamerę zawsze zakładaj, że urządzenia są włączone i mogą nagrać każde słowo, gest lub zachowanie, mimo że program jeszcze się nie rozpoczął.

Kiedy udzielasz wywiadu telewizji, postaraj się też zaangażować widzów:

1. Używaj wyrażeń: "Ludzie, którzy nas teraz oglądają ...", "Nasze rodziny, przyjaciele, sąsiedzi też mają wątpliwości czy...", "Nasi pracownicy też są rodzicami i rozumieją zaniepokojenie...".

2. Szybko przechodź do sedna - dziennikarze oczekują rzeczowych i sugestywnych wyrażeń. Przećwicz "na sucho" odpowiedzi na spodziewane pytania: "Tu nie chodzi o pieniądze na policję, ale o bezpieczeństwo naszych rodzin."

3. Daj reporterowi dodatkowe pisemne informacje. Możesz w ten sposób zasugerować pewne pytania (jeśli informacje będą ciekawe). Poza tym, dziennikarz może pomysłowo wykorzystać te materiały bezpośrednio na wizji.

Jak skontaktować się z newsroomem

Media nie mogą żyć bez telefonu. Zadzwoń do newsroomu dzień przed imprezą i jeszcze raz kilka godzin przed jej rozpoczęciem. Nie dzwoń na godzinę przed emisją dziennika. Ty o tym nie wiesz, ale trwają właśnie przygotowania do programu, a spóźnieni reporterzy kończą montować materiały.

Rozmawiając z reporterem zawsze zaczynaj od najsmaczniejszego kąska, czyli od opisania atrakcji wizualnych. Pamiętaj też o czym myśli dziennikarz w czasie rozmowy:

1. Czy temat zainteresuje naszych widzów?

2. Czy pomysł spodoba się mojemu szefowi?

3. Ile kłopotów będziemy mieć z nagraniem tematu i przygotowaniem go do emisji?

No to jaki był temat nr 1 we wczorajszym głównym wydaniu "Wiadomości"?

Kontakt

Nazwa

E-mail *

Wiadomość *